Medieval Wales c.1050-1332

Ar ôl amlinellu cofnodion confensiynol am Gymru yn y Canol Oesoedd Uchel, mae’r gyfrol hon yn mabwysiadu agweddau mwy radical at y pwnc. Yn hytrach na thrafod ymddangosiad Gororau Cymru o safbwynt arferol arglwyddi ‘mewnwthiol’ y mers, er enghraifft, fe’i hystyrir o safbwynt Cymreig gan egluro atyniad ardal y Gororau i dywysogion Cymru a’i chyfraniad i gwymp tywysogaeth gynhenid Cymru. Mae’r dadansoddiad o gyflawniadau tywysogion y ddeuddegfed ganrif a’r drydedd ganrif ar ddeg yn canolbwyntio ar y broses baradocsaidd lle’r oedd strwythurau gwleidyddol cynyddol soffistigedig a diwylliant gwleidyddol newidiol yn cynnal tywysogaeth ymreolaethol, ond hefyd yn hwyluso cymathu llawer o Gymru i mewn i ‘ymerodraeth’ Seisnig yn y pen draw. Caiff y goncwest Edwardaidd sylw hefyd, a dadleuir ochr yn ochr â’r caledi a’r gorthrwm dilynol a ddioddefwyd gan lawer, y bu i’r dosbarth cynyddol o weinyddwyr ac arweinwyr cymunedol yng Nghymru oedd yn hanfodol i lywodraethu Cymru fwynhau oes o gyfloedd. Dyma lyfr sy’n cyflwyno’r darllenydd i’r dynion a’r menywod enwog a llai adnabyddus a siapiodd Gymru’r canol oesoedd.